Συστηματική καταγραφή ωοτοκίας και προστασία φωλιών
Όταν έρθει η ώρα της αναπαραγωγής, οι ενήλικες θαλάσσιες χελώνες της Μεσογείου μεταναστεύουν προς τις περιοχές ωοτοκίας τους. Κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης παρατηρείται ζευγάρωμα, όπως επίσης και στα νερά κοντά στις παραλίες ωοτοκίας. Λίγο μετά το ζευγάρωμα, τα θηλυκά προσεγγίζουν τις παραλίες για να σκάψουν φωλιές και να αφήσουν τα αυγά τους.
H Ελλάδα φιλοξενεί τους μεγαλύτερους πληθυσμούς αναπαραγωγής της χελώνας Καρέττα (Caretta caretta) στη Μεσόγειο. Η προστασία των παραλιών ωοτοκίας συνεισφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό στη διατήρηση των πληθυσμών των θαλασσίων χελωνών.
Ο ΑΡΧΕΛΩΝ λειτουργεί 7 Προγράμματα με σκοπό την μελέτη, καταγραφή, παρακολούθηση και προστασία της αναπαραγωγικής δραστηριότητας των χελωνών (από την ωοτοκία μέχρι την είσοδο των νεοσσών στη θάλασσα) στη Ζάκυνθο, την Κρήτη (Ρέθυμνο, Χανιά, Μεσσαρά) και την Πελοπόννησο (Κοτύχι, Κυπαρισσιακός Κόλπος, Ρωμανός, Κορώνη, Λακωνικός Κόλπος, εκβολές Ευρώτα, ΝΑ Λακωνία). Η προσπάθεια που καταβάλλεται στις παραλίες ωοτοκίας έχει χαρακτηριστικά «δουλειάς μυρμηγκιού». Κάθε χρόνο, από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, εκπαιδευμένοι εθελοντές και ερευνητές του ΑΡΧΕΛΩΝ αψηφούν τη ζέστη, τα σκληρά ωράρια και τις μεγάλες αποστάσεις για να συλλέξουν δεδομένα και να προστατέψουν τις χελώνες, τις φωλιές και τα νεογέννητα χελωνάκια, καλύπτοντας 75-110 χιλιόμετρα της ελληνικής ακτογραμμής.
Τα Προγράμματα Συστηματικής Καταγραφής και Προστασίας του ΑΡΧΕΛΩΝ στη Ζάκυνθο και τον Κυπαρισσιακό Κόλπο ξεκίνησαν το 1984 και συγκαταλέγονται ανάμεσα στα μακροβιότερα παγκοσμίως.
Η επιτυχία αναπαραγωγής των χελωνών κάθε χρόνο μπορεί να επηρεαστεί από διάφορα φυσικά φαινόμενα (όπως ο καιρός, η έντονη διάβρωση του εδάφους και η θήρευση από άγρια ζώα) αλλά και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις παραλίες ωοτοκίας (όπως η φωτορύπανση, η ηχορύπανση και η κατάληψη του χώρου των παραλιών από έπιπλα θαλάσσης). Για την αναχαίτιση αυτών των απειλών στις παραλίες οι εθελοντές/ερευνητές του ΑΡΧΕΛΩΝ εφαρμόζουν διεθνή πρωτόκολλα προστασίας όπως
- σήμανση και ταυτοποίηση των μητέρων χελωνών για την παρακολούθηση του αναπαραγόμενου πληθυσμού,
- εντοπισμός και καταγραφή νέων φωλιών για τη μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης της ωοτοκίας,
- καταγραφή οχλήσεων, πιέσεων, απειλών και κινδύνων για τις θαλάσσιες χελώνες στις παραλίες ωοτοκίας
- τοποθέτηση προστατευτικών κλωβών και ενημερωτικής σήμανσης στις νέες φωλιές για την αποφυγή της καταστροφής τους από ποδοπάτημα ή θήρευση,
- μετακίνηση φωλιών που κινδυνεύουν από πλημμυρισμό ή φωτορύπανση σε ασφαλή σημεία εκκόλαψης,
- σκίαση φωλιών και νεοσσών για την αντιμετώπιση της φωτορύπανσης,
- εκσκαφή φωλιών μετά την εκκόλαψη για τον προσδιορισμό της επιτυχίας εκκόλαψης
Ο Κυπαρισσιακός Κόλπος είναι πλέον η περιοχή ωοτοκίας με τον μεγαλύτερο αναπαραγωγικό πληθυσμό της Καρέττα στη Μεσόγειο. Ο αριθμός φωλιών - ρεκόρ που καταγράφηκε στον πυρήνα ωοτοκίας της περιοχής το 2024 (6.700 φωλιές) επιβεβαιώνει την ανοδική τάση που παρατηρείται από το 2006 και είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας προστασίας των φωλιών που εφαρμόζει ο ΑΡΧΕΛΩΝ από το 1992.
Καταγραφή σποραδικής ωοτοκίας
Ο ΑΡΧΕΛΩΝ λειτουργεί προγράμματα παρακολούθησης και προστασίας στις παραλίες όπου παρουσιάζεται ο μεγαλύτερος αριθμός τους στην Ελλάδα. Μικρός αριθμός φωλιών γίνεται όμως και σε άλλες περιοχές της χώρας (π.χ. ΒΔ Πελοπόννησος, Λευκάδα, Κως, Ρόδος, κ.λπ.). Ταυτόχρονα, μερικά θηλυκά άτομα, κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους, μπορεί να κάνουν φωλιές σε ακτές που μας είναι τελείως άγνωστες. Αυτές οι «σποραδικές φωλιές» μπορούν να εμφανιστούν οπουδήποτε στην Ελλάδα, ένα συνηθισμένο φαινόμενο λόγω της εκτεταμένης ακτογραμμής της χώρας.
O ΑΡΧΕΛΩΝ δεν έχει την δυνατότητα και τα μέσα να παρακολουθεί όλες αυτές τις παραλίες. Και αυτές οι φωλιές όμως είναι σημαντικό να προστατεύονται. Αυτό γίνεται συχνά με την βοήθεια κατοίκων ή επισκεπτών της περιοχής που μπορεί να βρουν μία χελώνα να ωοτοκεί, τα χνάρια της χελώνας την επόμενη μέρα ή τα χελωνάκια καθώς εκκολάπτονται και μετακινούνται προς τη θάλασσα. Ο ΑΡΧΕΛΩΝ ενημερώνεται για αυτά τα περιστατικά από τους πολίτες και δίνει κατάλληλες οδηγίες για την προστασία τους. Με την αναφορά και καταγραφή των σποραδικών φωλιών συλλέγονται πολύτιμα δεδομένα για την μελέτη και την κατανόηση του φαινομένου.
- Η μελέτη της εμφάνισης σποραδικών φωλιών ρίχνει φως στις μετακινήσεις των θαλάσσιων χελωνών. Αυτά τα δεδομένα συνεκτιμώνται στην μελέτη των πληθυσμών των θαλάσσιων χελωνών.
- Η γνώση της τοποθεσίας των φωλιών επιτρέπει να εφαρμοστεί προστασία των φωλιών και να βελτιωθούν οι στρατηγικές διαχείρισης των φωλιών.
- Η ενημέρωση του κοινού σχετικά με την σποραδική ωοτοκία ενθαρρύνει όλους τους πολίτες που νοιάζονται για τη φύση και το περιβάλλον να είναι παρατηρητικοί και να συνεισφέρουν στη προστασία της άγριας ζωής αναφέροντας ίχνη, νεοσσούς και πιθανές φωλιές.
